En la politika maldekstro eblas fari kelkajn dividojn.
Unualoke estis la respublikana maldekstro, tio estas, politikaj partioj respublikanaj kiuj
celis politikan revolucion en Hispanio sed kiuj tute ne defendis profundajn socialajn
ŝanĝojn. Ili celis la enkondukon en Hispanio de sistemoj tre similaj al
kelkaj ekzistantaj tiutempe en aliaj eŭropaj landoj. Dualoke estas la socialismo
(en ĝia du malsamaj versioj, la socialdemokratio kaj la komunismo) kiu celis
politikan revolucion sed kiel unuan paŝon al alia pli profunda revolucio: la
sociala revolucio aŭ la socialismo. Kompreneble la maniero kompreni tiun
socialan revolucion estis tre malsama depende de la politika grupo aŭ tendenco:
por la komunista partio la socialismo estis tio ekzistanta tiutempe en la Sovetio de Stalin
dum por la ceteraj marksismaj partioj (PSOE, POUM, ktp.) la celo estis io tute malsama.
La Partido Socialista Obrero Español konsistigis la plej
gravan maldekstran partion de la hispana socialismo. En 1930 ĝi havis 18.000 membrojn, cifero kiu obliĝis jaron post jaro. Kvankam la partio ne
suferis dividojn, ĝi suferis gravajn internajn batalojn inter la malsamaj
tendencoj de la socialismo. Tiuj tendencoj estis ĉefe tri: la dekstraj
socialistoj (reprezentitaj de Indalecio Prieto), la centraj socialistoj (reprezentitaj de
Julián Besteiro) kaj la maldekstraj socialistoj (reprezentitaj de Francisco Largo Caballero).
La grupo de Besteiro kontraŭis la kunlaboradon kun la respublikanoj en la
Registaro, dum la aliaj du grupoj ĝin apogis. La grupo de Largo Caballero ne
estis komence striktasence la maldekstra branĉo: tiu homo pasis el la plej moderaj
branĉoj de la partio dum la dudekaj jaroj, ne batalante rekte la diktaturon de
Primo de Rivera, al la plej maldekstraj branĉoj de la hispana socialismo:
marksisma kaj revolucia, sed ne-komunista kaj kontraŭsoveta. Dum tiu
komenca etapo de kunlaborado, Largo Caballero reprezentis la sindikatismajn pozojn ene de
la partio (li kontrolis la estraron de la socialisma sindikato UGT) kaj pere de la
kunlaborado en la registaro li celis la fortiĝon de tiu sindikato. La grupo de
Prieto (la tiel nomitaj dekstraj socialistoj) celis per tiu kunlaborado la
fortiĝon de moderna Respubliko, kio nur eblis per la kunlaboro kun la respublikanoj.
La ĉeesto de socialistoj en la Registaro pli kaj pli
malkontentigis la membraron de la partio kaj de la sindikato UGT. Okazis pro tio
internaj problemoj, sed la du ĉefaj grupoj decidis daŭrigi la
kunlaboron kun la respublikanoj, kiu daŭris ĝis 1933 kiam
la rilatoj inter respublikanoj kaj socialistoj malpliboniĝis tiom ke estis ne
ebla la daŭrigo de la kunlaborado. Post la forlaso de la Registaro kaj la
posta venko de la dekstro, la partio (ĉefe la membroj kaj la maldekstra
branĉo) radikaliĝis kaj pli klare ekpetis la socialan revolucion kaj la
socialismon. Tre eble, kiel Víctor Alba diras en sia verko La Popola Fronto,
Largo Caballero legis al Marx, kaj tio provokis radikaliĝon de lia idearo.
Tiel la du pli gravaj grupoj (Julián Besteiro perdis iun ajn eblon influi en la evoluo
de la partio) disiĝis pli: Prieto kondutis preskaŭ kiel maldekstra
respublikano, dum Largo Caballero kondutis kiel marksisma socialisto. Sed tiuj
tensioj ne provokis la rompadon de la partio ĉar la membraro suferis la
saman radikaliĝan procezon de la grupo de Largo Caballero: ekzemple la
junularaj organizoj de la PSOE kaj de la Hispania Komunista Partio unuiĝis
kreante tiel la Socialistan Unuiĝintan Junularon.
Sed la partio neniam fariĝis komunista ĉar la modelo de socialismo defendita de la social-demokratio ne estis la persona diktaturo altrudita de Stalin en Sovetio, sed la
alveno al la socialismo per la demokratio. La Socialista Partio partoprenis en la Laboristaj Aliancoj kie ankaŭ partoprenis ĉiuj aliaj socialismaj
organizo (krom la sindikato CNT kaj la Komunista Partio) kaj la ekstrem-maldekstro. La celoj de la alianco estis nur memdefenda (ili timis la aperon de
faŝisma amasa movado kiel tiun de aliaj landoj: Italio, Germanio, ktp). La
CNT restis ekster la aliancoj, sed en Asturio ĝi decidis krei la Revolucian
Aliancon kun la socialisma sindikato UGT. La PCE propravole ne partoprenis. En
oktobro de 1934, la timo al faŝisma diktaturo post la veno al la povo de la
CEDA (en Aŭstrio ekzemple la socialista partio estis
kontraŭleĝigita kaj persekutita, kaj tion ĝuste temis la
socialistoj en Hispanio) igis ke la PSOE partoprenis kaj multloke organizis
revolucian strikon. Sed tiu revolucio estis komprenita kiel memdefenda ilo por eviti la alvenon de la faŝismo al la povo.
Unió Socialista de Catalunya (USC)
La Socialista Unuigo de Katalunio estis malgranda maldekstra
laborista partio kiu ne sukcesis esti la ĉefa laborista forto en Katalunio. Tiu
partio preskaŭ aliĝis al la PSOE sed la antaŭjuĝoj de
ĉilasta laŭ kiu USC estis katalunisma kaj malgrand-burĝa
malebligis tiun aliĝon. Malgraŭ sia malgranda nombro da
membroj tiu partio havis reprezentanton en la Registaro de Katalunio prezidita de
Companys. Post la morto de la ĉefa estro Rafael Campalans, la partio
radikaliĝis, sed la malbonaj rilatoj kun la PSOE kaj kun la anarkiistoj
alproksimigis ĝin al la maldekstra katalunismo. USC eĉ forlasis la
Laboristan Aliancon por eviti problemojn kun ERC. La partio partoprenis en la
sendependec-provo en oktobro de 1934 sed ne en la revolucia provo de la hispana
maldekstro. La persekuto de la partio malfortigis kaj maldekstrigis ĝin. En
1935 ĝi aliĝis al la kataluna versio de la Popola Fronto: Front d’Esquerres.
Komunista Partio de Hispanio (PCE): kiel en multaj aliaj landoj, la komunista
partio aperis en Hispanio post divido ene de la socialdemokratio. Post la soveta
revolucio la hispana socialismo (ne sen internaj kvereloj) decidis aliĝi al la Tria Internacio, sed la partio ne pretis akcepti (interalie) la eksteran kontrolon sur
la partio kiu estis ĝuste ĉefa nepraĵo por tiu aliĝo. La
aliĝo fiaskis kaj la membraro decidis ke la partio restu sendependa kaj
fidela al la socialdemokrataj idealoj (grandparte kontraŭaj al tio ekzistinta
en la stalina Sovetio). Tio kaŭzis ke aro da membroj kiuj volis la
aliĝon al la Tria Internacio fondis novan partion: Hispana Komunista
Laborista Partio (PCOE). Al tiu partio aliĝis malmultaj membroj de la
PSOE sed granda parto de la Socialista Junularo. La partio ne kreskis kaj restis
kiel io marĝena. La PSOE daŭre estis la ĉefa laborista partio en
Hispanio. En 1920 aperis alia malgranda partio, la Hispana Komunista Partio
(PCE) kreita de granda parto de la Socialista Junularo kiu pensis ke la PCOE estis
tro modera. En 1922 la Komintern devigis la kunfandiĝon de tiuj du partioj,
kaj tiel naskiĝis la Komunista Partio de Hispanio (PCE).
Dum la jaroj de la Dua Respubliko la partio suferis profundajn ŝanĝojn (kvankam
daŭre troviĝis sub rekta kontrolo de la Komintern). Ĝi komence ne
akceptis la Respublikon (male al la social-demokratio) kaj ĝin denuncis kiel
“burĝan”. La malgranda komunista partio defendis anstataŭe
Respublikon de sovetoj laboristaj kaj kamparanaj. En la balotoj de 1931 la partio
nur atingis 40 000 voĉdonojn en la tuta lando kaj neniun seĝon en la
Parlamento. El la Komintern oni petis la ŝanĝon de strategio rilate al
la Respubliko kaj la diskurso iom moderiĝis. En la Kongreso de Sevilo de
1932 la partio ŝanĝis la estraron kaj la dogmatismaj postuloj
ĝis tiam defenditaj ankaŭ ŝanĝiĝis. La militisma
puĉ-intenco de 1932 igis ke la PCE ekdefendu la Respublikon. Tia montro
de sendependeco de la hispana estraro timigis la Komintern kiu forpelis kelkajn
estraranojn kaj nomumis novan estraron. Ekde tiam la Komintern kontrolis forte la partion, kaj ne eblis publikaj malakordoj.
La modereco de la socialismaj faroj en la registaro igis la partion kreski, en 1933 ĝi atingis la ciferon de 15.000
membroj, kaj post la aliĝo de alia pli malgranda grupo, la partio akiris seĝon en la Parlamento. Ĝis tiu
momento la PCE akuzis al la socialdemokratio pri socialfaŝismo (laŭ la strategio de la Komintern), sed la veno de la
naziismo al la povo ŝanĝigis la strategion de la Komintern. La PCE akceptis tion kaj ekparolis pri laboristaj aliancoj kaj pri
kontraŭfaŝismo kaj la socialistoj fariĝis “fratoj” en la
komunista diskurso (malgraŭ tio ke malmultan tempon antaŭe la
partio alnomis socialfaŝistoj al la socialistoj). La kontaktoj inter la PSOE kaj
la PCE kaj la junularaj organizoj de ambaŭ partioj komenciĝis, sed la
socialistoj postulis por la kunlaborado la submetiĝon de la stalinistoj al la
kontrolo de la Laboristaj Aliancoj kaj malakceptis la kreon de la Ununuran
Fronton proponitan de la PCE. La rifuzo de la PSOE igis ke la PCE aliĝis al
la Laboristaj Aliancoj. Malgraŭ la minimuma partopreno de la PCE en la revolucio de oktobro, la fruktoj estis grandegaj, ĉar la enkarcerigo de 2000
komunistoj ŝanĝis la bildon kiun multaj homoj havis pri ĝi. La strategio de la popolaj frontoj elpensita de la Komintern eksukcesis kaj eligis la
partion el la izoliteco kiun ĝi ĉiam suferis, kaj en 1936 ĝi fariĝis partio influa sur la evoluo de la Respubliko.
Ne ortodoksa komunismo
Bloque Obrero y Campesino (Laborista kaj Kamparana Bloko, BOC): La BOC baldaŭ post sia naskiĝo havis malmultajn membrojn, 700, preskaŭ
ĉiuj aliĝintaj al CNT. En la unuaj balotoj en 1931 ĝi atingis nur
10.000 voĉdonojn. La minaco de la faŝismo igis ke la BOC (kies
estro estis Andrés Maurín) finu sian malamikecon al la socialistoj kaj partoprenu en la
Laboristaj Aliancoj. Post la revolucio de 1934 la partio kunfandiĝis kun la komunista partio de Andreu Nin kaj aperis la POUM.
Partido Obrero de Unificación Marxista (Laborista Partio de Unuiĝo Marksisma, POUM): La ĉefaj
reprezentantoj de tiu movado estis la katalunoj Nin kaj Maurín.
Nin estis eks-membro de la PCE forpelita el la partio kaj mortigita poste dum la
Intercivitana Milito fare de la stalinistoj. La partio ne estis tre granda kaj nur havis
forton en Katalunio. Ekzistis serioza propono aliĝi al la kataluna federacio
de la PSOE dum la lastaj jaroj de la Respubliko kiu estis rifuzita (la rilatoj inter
POUM kaj la maldekstra branĉo de la PSOE estis tre bonaj). Krom la
maldekstraj socialistoj kaj kelkaj aliaj tre malgrandaj partioj, temas pri la sola
marksisma socialisma kaj revolucia maldekstro ne-stalinisma. Dum la
Intercivitana Milito la partio estis persekutita de la Registaro (post la premoj de la
Komunista Partio) kaj multaj membroj estis enkarcerigitaj aŭ mortigitaj.
Samkiel la maldekstro, la dekstro havis du versiojn, la
nerespublikana kaj la respublikana. Kvankam ekzistis kunlaboro inter ambaŭ,
ekzistas sufiĉaj diferencoj kiuj konsilas studi ilin aparte.
Nerespublikana dekstro
Respublikana dekstro
La Liberala Respublikana Dekstro (DLR) ne havis
bonajn rezultojn en la balotoj de 1931. La partio ŝanĝis la nomon al Progresema Respublikana Partio kaj César Juarros fariĝis la estro
(ĉar Alcalá-Zamora fariĝis Prezidento de la Respubliko). Tio
malkontentigis al Miguel Maura, kiu kune kun la dekstra branĉo kreis
novan partion: la Konservema Respublikana Partio (PRC). Kune kun tiuj du
dekstraj respublikanaj partioj ekzistis alia estrita de Melquíades Álvarez, la Liberala Demokrata Partio (PLD). Ĉi lasta estis la sola dekstra respublikana
partio kiu partoprenis en la konservema registaro inter 1933 kaj 1936. La Konservema Respublikana Partio perdis multajn membrojn ekde 1933, samkiel la
partio de Alcalá-Zamora, la Progresema Respublikana Partio.
En Katalunio la Lliga Regionalista estis konservema kaj lokisma partio,
aliancano de la karlismo en la balotoj. Ĝi estis la dua politika forto de Katalunio, sed
la diferenco inter tiu partio kaj ERC estis tre granda. En 1933 la Lliga
ŝanĝis sian nomon al Lliga Catalana, akceptis la respublikanan reĝimon kaj moderiĝis.
En 1934 aperis alia dekstra respublikana partio, la Hispana Agrara Partio (PAE). Tiu partio partoprenis en la registaro dum du jaroj. La idearo de PAE estis
liberala pri la politiko, konservema pri la socialaj aferoj. Ĝi celis la ŝanĝon de la Konstitucio por ĝin igi pli konservema kaj
centraliza. Unu el la progresemaj rimedoj enkondukitaj dum la rego de la
respublikan-socialista koalicio kontraŭ kiu ĝi plej batalis estis la agrara reformo.