Trideko da popularaj kantoj, kun tekstoj kaj muziknotoj.
Jen recenzo de Irina Mironova, kiu aperis en la revuo "La Ondo de Esperanto", 2004, nº2 (112):
Kiam oni petis min reeĥi al ĵuseldonita
kantareto Kantoj por ĝojo, mi ekĝojis, ĉar mi unuflanke estas profesia muzika
pedagogo kaj aliflanke — esperantistino, kiu enamiĝis al kantoj dank' al nia
bardo Miĉjo Povorin ekde mia unua esperanta renkontiĝo en 1986 apud Volgogrado.
Certe, dum trarigardo kaj traludado-kantado de la kantoj mi neniam bedaŭris pri
mia konsento verki la recenzon, tiom ĉarmis min la kantoj, el kiuj proksimume
duono estis por mi ĝis nun nekonata (krom Alaŭdeto, Dancu, dancu, Frat' Jakobo,
Jen ŝi iros, John Brown, Katjuŝa, Kukolo, La lingvo por ni, Mariŝa, Saĝulo,
Sankta Lucia, Vivu la stel'). Plezure mi konatiĝis kun novaj por mi slovakaj kaj
ĉeĥaj popolkantoj, kiuj tie plimultas (17 el 30).
Mi ne estis konata kun Stanislava Chrdlová, sed ekvidinte ŝian foton sur la
dorsa kovrilpaĝo, mi kvazaŭ renkontis malnovan amikon. Stanjo (tiel karese nomis
ŝin esperantistoj) kompilis la kantareton en 1996 speciale por IFEF-skisemajno
en Dlouhé Stráně (Longaj deklivoj) en ĉeĥa montaro Jeseníky. Tie ŝi gvidis
komunan kantadon. Ĝis sia forpaso en 2000 Stanislava Chrdlová aktivis en
instruado de esperanto kaj ĉeĥa lingvo, ankaŭ en verkado de lernolibroj; en
prezentado de ĉeĥa precipe moravia folkloro per prelegoj, kantoj, dancoj; estis
Ĉefdelegito de UEA por Ĉeĥio.
Post la IFEF-skisemajno pro multaj petoj de dezirantoj havi tiun kantareton
libroforme Stanjo aldonis al ĝi ankoraŭ kelkajn popularajn kantojn, sed finis la
laboron ŝia edzo Petr Chrdle. Li, ne estante muzikisto, trovis la helpantojn.
Zdeněk Rusín (CZ) indikis la gitarajn akordojn tie, kie ili mankis, kaj Albrecht
Kronenberger (DE) enpaĝigis la notojn. Ilustris la libron Pavel Rak en sia
kutima iom ironia maniero. La kovrilpaĝon kreis, harmonie kun spirita enhavo de
la libro, pentristo Luděk Neužil. Ĝi montras buntan aŭtunfolian tapiŝon sur tero
kun gitaro frontpaĝe kaj foto de Stanjo dorsflanke kaj blankliteran titolon.
La libro estas aro de popularaj melodioj kun esperantaj tekstoj, notoj kaj
akordsignoj, tre oportuna por kanti kun gitarakompano en gaja kompanio. Ŝajnas,
ke ĝi estas unu el nemultaj libroj, kie en esperanta teksto preskaŭ forestas
eraroj kaj mistajpoj kaj multaj tekstoj estas laŭakcente pli adaptitaj al
muziko, ol en buŝa tradicio. Sola mia deziro pri eldonmaniero estis meti
ligsignojn ĉe okonoj apartenantaj al la sama silabo por plia oportuno en
not-vorta legado.
En esperanto-medio multaj kantoj post sia apero komencas disvastiĝi buŝe kaj dum
tiu procezo ŝanĝas la melodion kaj tekston kompare kun la origina kaj iĝas
"popolaj", eĉ se ili havis aŭtorojn. Iam estas malfacile trovi veran informon
pri naskiĝo de la kanto. Ankaŭ povas esti, ke naciaj muzikaj kulturoj ofte estas
interligitaj, do similajn kantojn ni trovas en diversaj landoj. Tial estas tute
nature vidi en malsamaj kantaretoj variajn indikojn pri nacieco de kantoj.
Ekzemple Mariŝa, nomita slovaka kanto en ĉi kantareto, aliloke aperas ankaŭ kiel
"ĉeĥa" kaj eĉ "ĉeĥo-slovaka". Pli komplika situacio estas pri Kukolo, anoncita
en la kantareto kiel "ĉeĥa popola". En aliaj lokoj mi dufoje renkontis preskaŭ
saman kanton kun indiko "litova" kaj foje — "tirola". Strange, sed en ĉiuj
tekstoj spite al diferencoj ĝuste koincidas la nomo de la tradukisto (Josef
Cink). Nur kvanto de strofoj ĉie krom Kantoj por ĝojo estas 3, sed tie ĉi — nur
2.
La kanton Sankta Lucia en alia traduko oni povas laŭ diversaj kantaretoj trakti
ne nur "itala", sed ankaŭ "napolia", "napola barkista". Sed la plej ĝustan
informon pri ĝi mi ricevis en la kantaro kompilita de Jurij Karcev: muziko de
A.Longo, vortoj de T.Cottrau. Krom tio al mi ŝajnas ke la italan "Lucia" oni
devas transskribi ne "Lucia", sed "Luĉia".
Penante trovi nomojn de aŭtoroj de la kanto Vivu la stel', mi trarigardis
multajn kantarojn kaj pridemandis multajn homojn. Sed dume vane, ĉar ĉie estas
skribita nur tradukisto Agnes B.Deans kaj mi ne sukcesis trovi arion Vive
l'amoure indikitan en la Kantoj por ĝojo kiel la originalo. Pri Saĝulo mi scias
nur, ke la teksto estas farita laŭ biblia rakonto. Eble ĝi estas franca
popolkanto.
Estas bone, ke multaj kantoj havas po du titolojn: en esperanto kaj nacilingve.
Sed estus eĉ pli bone, ke ĉiuj kantoj havu ilin ambaŭ, kaj ke en naciaj titoloj
forestu gramatikaj eraroj, kiel en la vorto "coming" en "She'll be comming".
La plej malfacila tasko de redaktoro estas ĝuste indiki originan naciecon de
amerikaj kantoj, ĉar tiea kanta kulturo havas radikojn en diversaj mondopartoj.
Se usona popolkanto Jen ŝi iros similas al afro-amerika, do My Bonnie certe
estas anglo-amerika kaj John Brown — aparta ĝenro de afro-amerika muziko, nomata
"spiritual". En la traduko de la unua kanto estas nelogike vidi kombinon de
"jen" kaj "iros", kvankam en la anglalingva origino oni kantas "she'll be
coming", sed en esperanto "jen" neniigas futuron.
Aparta demando aperas lige al kantoj La lingvo por ni kaj Mia amato, kiuj havas
la saman melodion (en tonaloj G-dur kaj A-dur), sed estas metitaj diversloke sen
mencio pri la alia kanto. Krome, pli bone estus, se Mia amato havu ne unu
strofon, sed 3. Interalie, estas plena traduko de la kanto fare de Josef Cink,
en kiu estas pli ĝusta interpreto de vortoj "my Bonnie" kiel "mia Bonnie",
anstataŭ "mia amato".
Kaj certe mi ne povas preteri "rusan popolan kanton". Temas pri Katjuŝa de
sovetiaj aŭtoroj Matvej Blanter (muziko) kaj Miĥail Isakovskij (vortoj). Estas
bone, ke Katjuŝa estas populara kaj aligita al folkloro. Sed por la kantareto
estis elektita ne traduko, sed nur libera teksta elpensaĵo por la konata
melodio. Similan "tradukon" kaj samajn (ne tute korektajn) melodion kaj
harmonion mi trovis en Turista kantaro (Budapest, [1983]), kaj en Kvinpinta
kantaro 2000 (Svedio). Cetere, ekzistas bona traduko, farita de Konstantin
Gusev.
Fini mian rakonton pri Kantoj por ĝojo mi volas per citaĵo el la antaŭparolo de
Petr Chrdle:
"Stanjo komencis kompili ĉi tiun kantareton kun la espero, ke ĝi servos al
kantemuloj en Esperantujo kaj ke ĝi estos uzebla ankaŭ por la gitara akompano.
Mi forte esperas, ke ĝi ĉi tiun funkcion centprocente plenumos alportante ĝojon
al multaj Esperanto-renkontiĝoj. Sed ĝi fariĝu ankaŭ taŭga rememoraĵo pri ĉiam
gaja kaj kantema Stanjo".
|
|
|
|
|
|
