Partido e vangarda


Ata aquí vimos as premisas históricas da constitución orgánica do partido revolucionario do proletariado. En primeiro lugar, debe preexistir o proletariado como clase xa formada, cuxa actividade sexa unha actividade política independente, é dicir, que actúe como partido. En segundo lugar, sobre esta base, ten que ser aplicada a ideoloxía revolucionaria por parte dunha vangarda que o é, primeiramente, porque porta a ideoloxía de vangarda e, en segundo lugar, porque tende a formar parte íntegra da clase para constituírse na súa vangarda real. En terceiro lugar, cando a vangarda se integrou finalmente na clase, transformándose en PC, o movemento do proletariado experimenta un salto cualitativo que consiste en que se fai movemento revolucionario.

Este movemento defínese por que a clase busca elevarse ata o programa e o ideario comunista do seu Partido e, así, cumprir a súa misión como clase revolucionaria.

Pero estas premisas son históricas por canto que son logros xa conquistados polo proletariado internacional, logros que conserva relativamente. De feito, o significado principal destas conquistas é que o movemento revolucionario do proletariado está en pleno proceso; non no plano político, pois vivimos un período de estancamento e de repregamento, senón no seu sentido histórico. Outubro inaugurou o movemento revolucionario da clase, é dicir, o seu proceso de elevación cara ao Comunismo. Do que se trata agora é de definir as premisas políticas para que este movemento tome novo impulso.

Dende o punto de vista histórico podemos definir o PC na súa unidade coa Clase, unha vez que a súa vangarda revolucionaria imprime un carácter consciente ao seu movemento cara ao Comunismo, é dicir, como unidade dialéctica na que a clase, unha vez configurada como tal, estase transformando en PC. Pero, dende o punto de vista político, isto é insuficiente. Certamente, o punto de vista histórico só nos di que a loita entre eses dous contrarios, entre o PC e a Clase, expresase como movemento revolucionario, polo que esta definición do PC é demasiado laxa e ambigua, pois non deixa claro o que é, nun momento dado dese proceso revolucionario, en si, PC, e o que non o é. Noutras palabras non soluciona a cuestión política principal do Partido de cara á súa Reconstitución, ou sexa, a cuestión da súa organización.

Pois ben, si no plano histórico a dialéctica entre o Partido e a Clase manifestase como movemento revolucionario de elevación cara ao Comunismo, no plano político concreto, o movemento revolucionario exprésase a través da dialéctica entre a vangarda e as masas da clase. Como xa se sinalou, o PC, entendido como organización política específica, é, á vez, atributo e suxeito dese movemento: é creado por el e, unha vez creado, reprodúceo a unha escala cada vez máis ampla. Polo tanto, o PC, como organización política, debe ser concibido como a relación entre a vangarda e as masas. O PC, concibido así, é unha relación social, dentro da Clase, entre as súas masas e a súa vangarda, e esta relación social cristaliza en organización política non dunha forma absoluta, senón en función do momento no que se encontre o desenvolvemento desa relación dialéctica.

O PC non é a vangarda sen máis, nin sequera a vangarda organizada, aínda que os criterios para esta organización estean orientados polo marxismo leninismo. Concibir así a organización do Partido é caer no dogmatismo, pois, dende esta formulación, só se considera un aspecto daquela "relación social", a vangarda, independente e separadamente do outro elemento consubstancial á clase, as masas, polo que caese na idea de PC separado da Clase, e na da Clase na súa concepción exclusivamente económica, sen contido político, non como unidade de movemento e conciencia, e, polo tanto, negase a idea de clase que actúa como partido político; non só négase a idea de que a clase poida actuar "para si mesma", senón mesmo que a clase teña conciencia "en si mesma" e, en consecuencia, que o proletariado sexa unha clase socialmente madura e politicamente independente -ou sexa, cun programa propio, cunha misión histórica revolucionaria específica como clase-.

O PC definido como a relación entre a vangarda e as masas é unha formulación moito máis concreta que aquela que o describe como o movemento revolucionario da Clase cara ao Comunismo, pero aínda non é completa. Ata aquí, toma en conta os seus elementos dialécticos, os seus dous "contrarios", e establece un vínculo xeral entre eles, unha "relación social"; pero aínda non especifica nada sobre o carácter concreto desa relación, sobre esta relación como "unidade de contrarios"; aínda non di nada sobre o vínculo interno necesario para que esa relación verifíquese como unidade dialéctica. Ata aquí temos a vangarda por unha parte, que pugna por integrarse na Clase, que aínda é vangarda só porque porta a ideoloxía de vangarda, pero que aínda non é vangarda política porque non forma un todo orgánico coa Clase, porque non é aínda PC; por outra parte, están as masas cuxo movemento busca saltar o límite que lle impón a súa determinación económica, o límite da súa conciencia espontánea, para alcanzar a autoconciencia da súa misión histórica, pero que aínda non o consegue porque a ideoloxía revolucionaria non forma un todo orgánico co seu movemento. Estes dous elementos achan a súa unidade cando a vangarda consegue formar parte da clase, cando a vangarda lígase coas masas e consegue organizar o movemento revolucionario, cando a vangarda deixa de ser unicamente un círculo organizado en torno á ideoloxía e consegue traducir esta ideoloxía en política para as masas e en organización das masas revolucionarias. O PC xorde, entón, como unidade entre a vangarda organizada e as masas, como ligazón da vangarda coas masas, como a vangarda e as súas correas de transmisión entre elas, en resumo, como a vangarda máis a súa liña política de masas. A liña de masas da vangarda é, en definitiva, o elemento de unidade que configura ao PC sobre os elementos constitutivos da Clase -vangarda e masas-.

Na historia do Movemento Comunista Internacional, houbo moito dogmatismo neste punto relativo á definición do PC. Confundiuse, case sempre, a organización da vangarda coa organización do Partido; non ten visto que a vangarda é só un dos seus elementos configurados, non o único. Isto provocou que, co tempo, a vangarda se fose divorciando paulatinamente das masas e que o Partido, entendido só como organización, fose liquidándose, quedando sempre como residuo da súa anterior existencia un pesado aparato burocrático administrativo, osamenta reseca do que foi un corpo vivo e san que podemos hoxe observar en organizacións como o PCE ou como os partidos chamados " ex comunistas" dos países do leste europeo, organizacións que xa non son o que din ser e que defenden os intereses dos inimigos dos que din defender.

Naturalmente, ese dogmatismo, que aínda hoxe pervive entre os que se declaran marxistas-leninistas e din ter roto co revisionismo, ten a súa explicación e certa lóxica histórica. A maioría dos partidos comunistas foron creados á calor da ofensiva revolucionaria que o proletariado internacional iniciou coa Revolución de Outubro, e a súa fundación foi patrocinada pola IC a través de actos constituíntes únicos que sobreentendían ou sintetizaban os procesos necesarios para o cumprimento dos requisitos obxectivos para a existencia do Partido. Isto foi correcto na medida que era necesario para continuar e alimentar a ofensiva da Revolución Proletaria Mundial que estaba en auxe. Pero, unha vez retardada esta, non podían deixar de facer efecto as consecuencias do deficiente cumprimento deses requisitos no plano nacional. Primeiro, na sorprendente facilidade con que caían os partidos comunistas no oportunismo á hora de enfrontarse á conquista do poder; e, segundo, unha vez liquidados definitivamente eses partidos comunistas polo oportunismo, na sorprendente facilidade con que se reproduce nos cerebros dos elementos de vangarda que queren recuperar o Partido o primeiro modelo de constitución, pois non se abordou este de forma crítica nin se preocuparon de comprender o seu verdadeiro trasfondo político.

Isto maniféstase claramente cando relacionamos a creación do Partido na Revolución. Dende o punto de vista leninista, a Revolución é un proceso con sucesivas etapas: 1ª, constituír o PC; 2ª, gañar ás grandes masas para conquistar o poder; 3ª, conquistar o poder e instaurar a Ditadura do Proletariado para crear as relacións sociais que abran o camiño ao Comunismo. Outro principio esencial do marxismo-leninismo é que "as masas fan a historia" e, en consecuencia, deben ser as protagonistas da Revolución en todas as súas etapas.

¿Que acontece coa visión dogmática do Partido? Que, como trata de cumprir coa primeira etapa da Revolución a través dun acto político de organización, como concibe ao PC única e exclusivamente como organización da vangarda, quere, unha vez que considerou efectuado e cumprido ese acto político, pasar a abordar inmediatamente a segunda etapa, a de preparar ás grandes masas para tomar o poder, ou mesmo, a tomalo directamente. Esta visión da Revolución carrexa dous erros fundamentais:

Primeiro. Confúndense as tarefas das dúas primeiras etapas da Revolución e, polo tanto, as dúas etapas enténdense como unha soa, cando en realidade a Reconstitución esixe cumprir con tarefas políticas ben diferentes das da preparación das masas para tomar o poder. A esencia política da primeira etapa da Revolución consiste en "gañar a vangarda" para o Comunismo, a diferenza da segunda, cando hai que "gañar ás masas" para o Comunismo. Pero formalizar aquela conquista a través dun acto constituínte, a través da unificación da vangarda nunha organización, significa presupoñer como asumida a ideoloxía, significa entender que a vangarda está xa gañada para o Comunismo e, polo tanto, negar a necesidade da primeira etapa da Revolución. Entón, se non é preciso un período no que a ideoloxía conquiste a vangarda, pois esta preexiste como vangarda revolucionaria -con ideoloxía comunista-, a liquidación do movemento comunista vese unicamente como dispersión organizativa dos seus membros non como liquidación ideolóxica e política dos partidos comunistas; e como a verdadeira ideoloxía revolucionaria pervive na cabeza dos comunistas dispersos, o PC pode ser reconstituído a través dun novo acto constituínte. A ideoloxía deixa de ser entón, o elemento axente da Reconstitución do PC e deixa paso ao voluntarismo deses sabios depositarios da verdade revolucionaria.

Segundo. Do anterior derívase que se a vangarda, entendida como o grupo de individuos que se autoproclaman marxistas-leninistas, pode reconstituír o PC a través da súa organización como partido político pura e simplemente, déixase de lado a solución do problema da integración da vangarda na clase e, polo tanto, a cuestión da súa ligazón coas masas da clase, a cuestión da liña de masas da vangarda para co resto da clase. A vangarda -o PC entendido como unidade da vangarda ou exclusivamente como organización da vangarda-, entón, aplica e só pode aplicar unha liña política conspirativa, non unha liña de masas. Liña política conspirativa no sentido de que actúa dende fóra da clase. E se manobra así na primeira etapa, se non ten en conta para nada ás masas na Reconstitución, non temos por que pensar que o fará na segunda etapa doutro xeito, co que inevitablemente caerá ou ben no parlamentarismo, ou ben no terrorismo. A aplicación dunha liña conspirativa en lugar dunha liña de masas para cumprir coas tarefas e coas etapas da Revolución pode comezar honestamente como conspirativismo en favor da clase, pero, co tempo, rematará desembocando, indefectiblemente, en conspirativismo contra a clase.


Comité Central do PCR
Abril 1996