Artikel gepubliceerd in het magazine Vrede op 28 juli, 2009.
Via het Internet publiceert Vrede voor een internationaal publiek standpunten en artikels, zowel in het Engels als in het Esperanto. Iedereen begrijpt meteen waarom het Engels hier gebruikt wordt, thans de dominerende en toonaangevende taal in de wereld. Maar waarom ook het Esperanto? Om principiële redenen. Hierna volgt een zeer bondig betoog. Vooreerst toch enkele basisgegevens om deze taal en haar doelstellingen juist te situeren.
De internationle taal Esperanto werd ontworpen om de kontakten tussen volkeren en tussen anderstalige individuen vlotter en efficiënter te doen verlopen. Esperanto behoort aan geen enkel volk toe en biedt dus de mogelijkheid om met anderstaligen rechtstreeks te communiceren op voet van gelijkheid en met wederzijds respect op taalgebied. Geen privilegies noch elitisme voor dominerende talen. Deze democratische grondslag komt reeds tot uiting in de structuur van de taal, dank zij een heldere grammatica gekenmerkt door regelmaat en logisch denken, alsook een bijzonder creatief systeem van woordvorming. Een basiskennis van het Esperanto kan dan ook zeer vlug bereikt worden, in vergelijking tot het aanleren van andere vreemde talen.
Gedurende zijn bijna 120 jarig bestaan is het Esperanto gevoelig verrijkt en voor zijn beoefenaars uitgegroeid tot een volwaardig internationaal communicatiemiddel, zoals overigens blijkt uit een reeds vrij behoorlijke eigen literatuur. Het esperantisme heeft een bewogen geschiedenis met een aarzelend begin, een instabiele faze wegens een interne taal-crisis, een kleine doorbraak vóór de eerste wereldoorlog, een (dramatische) bloeiperiode gedurende het interbellum, een moeizame heropstanding na de tweede wereldoorlog gevolgd door een langzame teruggang (vooral na de gebeurtenissen in Oost-Europa in de beginjaren '90), thans een sterk toenemende aanwezigheid op het Internet vanaf 2000.
Beide wereldoorlogen zijn bijna fataal geweest voor het esperantisme, een beweging die in wezen leeft door en voor internationale kontakten van de basis. Telkens heeft de beweging zich weten te herstellen: de drang naar rechtstreekse, persoonlijke kontakten over de grenzen heen, via een neutrale taal is bijzonder stimulerend bij veel idealistisch gestemde individuen. Deze mogelijkheid van ongecontroleerde kontakten tussen onderdanen van verschillende landen is steeds een doorn in de ogen van dictatoriale regimes geweest. Vervolging en repressie van esperantisten is dan ook vaak voortgekomen, vooral bij de ideologisch geëngageerde stroming van ‘arbeiders-esperantisten’. De meest brutale interventie geschiedde in 1933-34 door het nazi-regime, met een onmiddellijk verbod van de toen bloeiende organisaties van ‘arbeiders-esperantisten’ in Duitsland en Oostenrijk. De meest cynische vond plaats in 1937-38, in alle stilte gedurende de ‘grote zuivering’ in de Sovjetunie onder Stalin, met een totale, fysieke liquidatie van de sterk uitgebouwde Esperanto-beweging.
Na WO-2 is het Engels als een vloedgolf door West-Europa getrokken. In handel, communicatie, internationale instellingen, onderwijs, media en jongerencultuur heeft het Engels een alomtegenwoordige, dominante positie. Na de ontbinding van het Sovjet-blok is een analoge opmars van het Engels ook in Oost-Europa aan de gang. Tenslotte zorgt de neo-liberale globalisering voor een nog grotere inplanting van het Engels wereldwijd. Kortom, de taal en cultuur van enkele honderden miljoenen Anglo-Amerikanen wordt opgedrongen aan miljarden andere mensen. Is deze evolutie wenselijk? Rechtvaardig? Onvermijdelijk? Kan het anders?
De dominante verbreiding van het Engels is in hoofdzaak het gevolg van de verpletterende economische en militaire macht van de Verenigde Staten. Deze taal-overheersing legt geen windeieren voor de Angelsaksische landen. De voordelen zijn immers enorm: economisch, ideologisch en cultureel. Eventjes de British Council zelf citeren (jaarrapport 1968-69):
Er zit een verborgen verkoopelement in ieder leraar Engels, in ieder Engels boek, in ieder TV-programma en in iedere Engelse film. Een taal is immers niet neutraal. Een beetje van haar cultuur, gewoonten en denkpatroon zal steeds overgaan op hen die de taal spreken. Als we dus toch politieke, commerciële en culturele munt slaan uit de verspreiding van het Engels, wat kunnen wij doen om die positie te handhaven?
Duidelijk en openhartig.
En de niet-Engelstalige landen? Summier uitgedrukt: zij betalen de taal-rekening. Extra-kosten in handel, economische productie, taalonderricht, media-wereld. En dan zijn er nog de grote internationale instellingen en organisaties waar het Engels steeds de hoofdrol speelt, soms samen met een paar andere, vaak bevoorrechte talen zoals het Frans, Spaans, Russisch of andere. Onvermijdelijke discriminatie van de overgrote meerderheid van alle minder verbreide talen, dit om een werkbare communicatie mogelijk te maken? Discrimnatie ongetwijfeld, maar ook onvermijdelijk?
Taal is veel meer dan een communicatiemiddel. Taal is zeer gevoelig en dringt diep door in de psyche, zeker als het de moedertaal is. Het aantasten, kleineren, discrimineren of verbieden van de moedertaal leidt tot frustratie, tot verzet, tot fanatisme en extreem nationalisme. Praktisch alle grote internationale instellingen en organisaties discrimineren op taalgebied. Het recht van de sterkste is hier het hoofdcriterium. Helaas lijkt het er op dat de zich thans mondiaal organiserende beweging van andersglobalisten (onbewust?) dezelfde weg opgaat. Haar leuze ‘Een andere wereld is mogelijk’ is voor miljarden mensen in de wereld zeer hoopgevend. Daar komt natuurlijk heel wat bij kijken, ook een onbelemmerde culturele ontplooiing van alle volkeren en ethnische minderheden. Taal speelt hier een cruciale rol. Dit negeren leidt automatisch tot ‘Een andere wereld’ waarin precies dezelfde onrechtvaardige taal-overheersing en –onderdrukking structureel ingebouwd zijn.
Het Engels, net als elke taal, verdient respect en waardering. Zijn huidige dominantie in de wereld is een feit, in hoofdzaak het gevolg van de neo-liberale globalisering. Deze situatie noopt tot kritisch nadenken over al haar gevolgen. Een andere wereld, die naam waardig, is enkel mogelijk mits behoud van culturele diversiteit en heroriëntering van de talen-problematiek. De neutrale, internationale taal Esperanto biedt hier perspectieven en kan een belangrijke rol spelen. Esperanto verdient dan ook meer aandacht en ernstig onderzoek dan totnogtoe het geval is. Niet evident in de huidige anglofiele trend. Vrede, als progressieve vredesorganisatie, doet alvast een eerste stap door, naast het Engels, ook het Esperantogewoon te gebruiken… om principiële redenen.
Esperanto versie
Spaanse versie
|
|
|
|
|
|
|
|
